Iedereen haalt wel eens een onvoldoende en dat maakt niets uit. Sterker nog: eigenlijk is het heel gezond om af en toe een onvoldoende te halen. Het is namelijk niets meer dan een signaal dat je het NOG niet kent of kunt.
"Daarom moeten we eerst vaststellen of het probleem voortkomt uit een gebrek aan begrip, een gebrek aan motivatie of een persoonlijk probleem."
Toen ik zelf op de basisschool de eindtoets maakte (welke?) kwam er in eerste instantie ‘zwak mavo’ uit. Omdat dat niet strookte met het beeld wat ze van me hadden hebben ze me opnieuw getest (toentertijd was er niet de toets- en testcultuur die er nu is). Daaruit kwam havo/vwo. Uiteindelijk heb ik het vwo afgerond met prima cijfers. Waarom vertel ik dit nu? Recentelijk ben ik erachter waarom ik in eerste instantie onder mijn niveau scoorde op de eerste eindtoets. Dat is omdat ik van alles een wedstrijd maak(te). Ik wilde in die jaren graag als eerste klaar zijn. Met dat doel maakte het me niet zo heel veel uit of ik meer fouten maakte. Ik herinner me dat ik samen met een aantal andere kinderen in de klas een soort wedstrijd deed om met rekenen als eerste de opdrachten af te hebben. Die eindtoets zag ik misschien ook als een wedstrijd of ik had nu eenmaal het patroon om zo snel mogelijk klaar te willen zijn. (Nu heb ik ook een tweelingbroer waardoor het sowieso makkelijker is om in een wedstrijd modus te komen omdat je ongeveer alles tegelijkertijd meemaakt en hij ook eenzelfde havo/vwo-advies kreeg).
Wat ik met dit verhaal wil duidelijk maken is dat onvoldoendes of onderpresteren kan komen door een oorzaak waar je als ouder of leerkracht niet zo snel aan denkt en die eigenlijk heel onschuldig is. Sterker nog: mijn ouders en de leerkrachten hebben dit nooit geweten (en ikzelf realiseerde het me ook pas kortgeleden)!
Kunnen of willen....
Wat ontzettend belangrijk is, is om verder te kijken dan: hij/zij kan het niet of wil het niet. Bij het eerste (niet kunnen) wordt dan vaak eerst huiswerkbegeleiding of bijles ingevlogen die maar tijdelijk helpt en misschien gaat zoon of dochter naar een lager niveau. Het stopt vaak na die interventie (huiswerkbegeleiding/bijles).
Bij het niet willen (lees motivatieproblemen) is het al een stuk lastiger en ga je als ouder waarschijnlijk gesprekken hebben met je kind, belonen of straffen, pushen en loop je vast.
Dit is misschien wat kort door de bocht maar dit is wat ik in de loop der jaren gezien heb in mijn baan als docent, afdelingsleider en talentbegeleider op de middelbare school, als ouder en als trainer.
Er is in veel gevallen veel meer onderzoek en nuancering nodig, wanneer een kind niet presteert op het niveau waarop je zou verwachten dat het kan presteren.
Waar zou het allemaal in kunnen zitten?
- Sociaal-emotionele factoren als: pesten, een trauma, maar ook gevoeligheid, optimisme/pessimisme)
- Onvoldoende ontwikkelde vaardigheden als: plannen, doorzetten, metacognitie (hoe goed ken je jezelf),
- Slechte concentratie (oorzaak?)
- Fysiologische factoren: puberteit met alle hormonale invloeden, voeding etc.
- Hoe ga je om met uitdagingen
- Hoe leer je? (reproduceren, opnemen van stof, verwerken)
- Organisatievaardigheden
- Sociale vaardigheden
- Motivatie (ambitie, autonome of gecontroleerde motivatie)
- Zelfvertrouwen
- Het niveau is te hoog of te laag (door verveling gaan onderpresteren komt veel vaker voor dan dat gesignaleerd wordt!!!)
Dit lijstje is slechts een begin van een nog veel uitgebreidere en gedetailleerdere lijst die je zou kunnen maken.
Dit maakt het ook meteen lastig om een checklist te maken of een mal waarmee duidelijk is waar onvoldoendes vandaan komen en vooral natuurlijk ook wat eraan gedaan kan worden en welke interventies leiden tot voldoendes.
Geen kind is hetzelfde en het is geen machine waar je een kwartje ingooit en waar dan een voldoende uitrolt. Maar dat maakt mensen ook zo interessant. Wat kun je (van) kinderen leren en waar kun je ze bij helpen zodat ze het beste uit zichzelf halen?!
Geen eenvoudige zoektocht
Het zoeken naar de reden voor onvoldoendes is daardoor niet altijd eenvoudig maar loont heel erg de moeite. Al was het alleen al omdat je kind zich gezien en gehoord voelt en hopelijk begrepen. Uitgangspunt van de zoektocht zou wat mij betreft zo veel mogelijk moeten zijn: eruit halen wat erin zit zodat je kind gelukkig is en voldoening heeft op het gebied van school. Niet: een zo hoog mogelijk schoolniveau en zo goed mogelijk resultaat.